1. Rys historyczny Zgromadzenia Sióstr Opatrzności Bożej na tle historii Wodzisławia Śląskiego



1.1. Dzieje Wodzisławia Śl. i Jedłownika



Miasto Wodzisław Śląski położone jest na Górnym Śląsku, w południowej części województwa śląskiego, na przedpolu Bramy Morawskiej.

O bogatej historii Ziemi Wodzisławskiej i jej najdawniejszych mieszkańcach świadczą odnalezione tu wykopaliska archeologiczne. Najstarsze z nich pochodzą z epoki kamiennej1, głównie z okresu kamienia gładzonego. Jednym z cenniejszych jest znaleziony w Wodzisławiu tzw. pięściak sercowaty2, narzędzie krzemienne używane przez ludy kultury mickowskiej ze środkowego paleolitu.

Z początku naszej ery - okresu wpływów rzymskich - pochodzą znalezione tu monety, które prawdopodobnie zostawili kupcy wędrujący po bursztyn z południa Europy nad Bałtyk.

Z tym okresem wiążą się pierwsze wzmianki w formie podań o początku Jedłownika i chrześcijaństwa na tym terenie. Według nich w okolicy Jedłownika miała znajdować się pierwsza w tym rejonie kapliczka (ok.VI-VII w.n.e.). Stanowić miała ona wotum kupców z południa Europy za ocalenie od zguby.3

Bogate ślady pozostawił okres średniowiecza i okres kultury prapolskiej4, kiedy po najazdach Celtów, Pomorców, Germanów oraz wędrówkach ludów, przodkowie współczesnych mieszkańców, Słowianie, osiedlili się ostatecznie na tych ziemiach. O osadnictwie świadczą odnalezione skorupy naczyń, a także resztki wałów obronnych w Wodzisławiu Śląskim.5

Istnieją przypuszczenia, że na terenie Jedłownika już w IX wieku rozpoczęły się misje chrześcijańskie. Zapisy w księgach metrykalnych jedłownickiej parafii z późniejszego okresu wspominają o Cyrylu i Metodym jako szerzących chrześcijaństwo na Ziemi Jedłownickiej.6

W okresie kształtowania się państwa polskiego na terenie Wodzisławia istniały już osady. Okolice Wodzisławia stanowiły przedmiot walk z Czechami i ostatecznie w 1137 roku zostały włączone do Polski, a rok później po rozbiciu dzielnicowym okolice Rybnika i Wodzisławia znalazły się w dzielnicy Władysława Wygnańca7 i weszły w skład księstwa opolskiego, a następnie raciborskiego.

Pierwsza połowa XIII w. była dla Ziemi Wodzisławskiej i Jedłownickiej pełna trudnych i krwawych wydarzeń spowodowanych najazdem Tatarów, ale też właśnie z tego czasu, dokładnie z 1239 roku pochodzą pierwsze zapiski dotyczące Wodzisławia. Donoszą one o zespole zabudowy Jedłownik, który był siedzibą komesa (kasztelana) Gosława.8 - był to prawdopodobnie pierwszy właściciel Jedłownika i mieszczącego się tam wówczas dworu.9 Dziś Jedłownik jest dzielnicą Wodzisławia Śl. Jednakże pierwsze wzmianki świadczą o tym, iż właśnie na obszarze Jedłownika lub też jego najbliższych okolic powstało nowe miasto na podstawie prawa niemieckiego.

Nazwa Jedłownik (względnie Jodłownik) ma pochodzić od nazwy obszaru leśnego porosłego jodłami. Drzewo iglaste znajduje się w pieczęci miejscowości. Obok niego skrada się lis.10

W 1257 zostali do Wodzisławia sprowadzeni minoryci czyli franciszkanie, którzy wybudowali klasztor. Franciszkański kościół klasztorny stał się celem pielgrzymek, a franciszkanie przyczynili się do rozwoju miasta wprowadzając postępowe metody gospodarowania, uprawy roli i budownictwa.11 Rok ten przyjęto również za datę otrzymania praw miejskich przez miasto Vladislavia, które nazwę swą wzięło od imienia fundatora – księcia Włodzisława.12 Władca ten wydzielił też córce część swej ziemi tworząc Księstwo Wodzisławskie z siedzibą właśnie w tym mieście.13 Jednakże według ocalałych dokumentów można wyciągnąć wniosek, iż Jedłownik jeszcze przed tym rokiem posiadał swój własny kościół i parafię.14

Jednakże w 1327 r ziemia wodzisławska stanowiąca dotychczas część księstwa raciborsko - opolskiego, podobnie jak cały Górny Śląsk, stała się lennem korony czeskiej. Od tego czasu do XVI w. była najpierw dziedziczona, a później sprzedawana kolejnym dostojnikom kościelnym i wielkim właścicielom ziemskim czeskim i niemieckim.15 Nie przeszkodziło to jednak miastu wzrastać do rangi znaczącego w regionie ośrodka handlowo - rzemieślniczego. Wodzisław zawdzięczał to swemu położeniu w sąsiedztwie ważnych szlaków handlowych i traktów kupieckich.

Dzieje czternastowiecznych właścicieli Jedłownika nie znalazły odbicia w żadnych źródłach historycznych. Dopiero początek XV wieku przynosi wzmiankę o rodzinie Rostków właścicieli majątku Gedlownik.16 Pod koniec tego stulecia właścicielami byli Maciej i Stanisław Mrozkowscy.

W pierwszej połowie XVI wieku miasto Wodzisław przekształciło się w Wodzisławskie Państwo Stanowe zwane Status Minor Vladislaviensis.17 Był to duży majątek ziemski wyłączony spod administracji terenowej i zależny bezpośrednio od cesarza. W jego skład oprócz samego miasta wchodziło 10 okolicznych wsi, a ponadto 11 folwarków. Najprawdopodobniej wśród nich był również Jedłownik. 18Wtedy to Górny Śląsk z rąk Jagiellończyków przeszedł pod zwierzchność Ferdynanda Habsburga. Rządy Habsburgów przyczyniły się do powolnego ubożenia mieszkańców i upadku miasta. W drugiej połowie XVI wieku na Górny Śląsk dotarła Reformacja i wiele parafii straciło swoich wiernych. Jedną z nielicznych parafii wyznających ”starą” wiarę mała być właśnie Jedłownik gdzie urzędował dziekan dekanatu wodzisławskiego wygnany z miasta przez protestantów.19

Pierwsza połowa XVII wieku i trwająca również na tych obszarach wojna trzydziestoletnia (1618 – 1648) spowodowała zrujnowanie miasta i jego gospodarki. Wodzisław został splądrowany, spalony, w związku z czym sytuacja mieszczan znacznie się pogorszyła. Kolejne lata przynosiły ziemi wodzisławskiej coraz to nowych właścicieli, co nie sprzyjało poprawie sytuacji miasta. Również sytuacja zamieszkujących tu chłopów była ciężka. Wielokrotnie odmawiali oni odrabiania pańszczyzny, a nawet powstawali zbrojnie i żądali zmniejszenia pańszczyzny.

W 1740 roku wojska pruskie Fryderyka II zajęły prawie cały Śląsk, łącznie z ziemią rybnicko-wodzisławską. Od tego momentu zaczynają się wielkie zmiany na Ziemi Wodzisławskiej. Pod koniec XVIII i z początkiem XIX wieku równocześnie z następującym nasileniem kolonizacji i germanizacji tych ziem rozpoczynają się przemiany gospodarcze: rozwój przemysłu wydobywczego i hutniczego w najbliższej okolicy, odkrycie węgla, rozbudowa miasta, uwolnienie go od zwierzchnictwa pana feudalnego (1808), dekret o zniesieniu poddaństwa (1807).20

Jakkolwiek sytuacja mieszkańców miasta polepszała się, to jednak chłopi, mimo wspomnianego już dekretu, nie odczuwali poprawy warunków życia. Z tego też powodu w 1811 pod dowództwem sołtysa Jedłownika – Józefa Bieni – bunt na Ziemi Wodzisławskiej przerodził się w powstanie chłopów.21

W pierwszej połowie XIX wieku mieszkańcy miasta dotykani byli przez liczne klęski: pożar całego miasta (1822), klęska powszechnego głodu połączonego z epidemią tyfusu (1847), gradobicie, które zniszczyło doszczętnie plony na polach, a tuż po nim silny huragan (1848). Fala klęsk dotknęła bardzo silnie mieszkańców Jedłownika, którzy złożyli ślubowanie wybudowania Bogu świątyni. Ślubowanie to zostało wypełnione po 104 latach.22

W tak trudnej sytuacji wodzisławianie potrafili wspólnie sobie pomagać, wspierać się w niedoli, zajmowali się również osieroconymi dziećmi. W 1848 r. ówczesny właściciel gorzelni hrabia Aleksander Von Oppersdorf wraz z żoną Franciszką na własny koszt zaadaptowali budynek na sierociniec i przyjęli do niego 364 osieroconych dzieci z okolicznych wsi.23

Na początku XX wieku został w Jedłowniku założony park krajobrazowy wokół wybudowanego przez Godfryda Hesse pałacyku.

W latach 1919 – 1921 mieszkańcy Wodzisławia uczestniczyli w powstaniach śląskich, a po włączeniu Śląska do Polski, również miasto zostało przywrócone Macierzy. Ludność Jedłownika od pradawnych czasów polska uległa jednak w czasie zaborów germanizacji (niemiecka szkoła czteroklasowa istniała od 1872 roku), o czym mogą świadczyć wyniki Plebiscytu w 1921 roku: za Polską 352 głosy, za Niemcami 139.24

W okresie międzywojennym nastąpił dalszy rozwój gospodarczy Wodzisławia, chociaż władze województwa nie przywiązywały większej wagi do tych terenów, zainteresowane bogatszym okręgiem rybnickim.

Lata drugiej wojny i okupacji hitlerowskiej były okresem terroru i prześladowań. Mieszkańcy Ziemi Wodzisławskiej byli świadkami „pochodu śmierci” więźniów z likwidowanego obozu w Oświęcimiu – Brzezince. Wodzisław Śląski został wyzwolony w dniu 27.03.194525 roku przez oddziały Armii Radzieckiej i oddziały I Czechosłowackiej Brygady Pancernej.

Miasto w czasie akcji wyzwolenia ucierpiało w znacznym stopniu. Jednakże po wojnie zostało odbudowane, a wokół niego zaczęły powstawać osiedla mieszkaniowe. Teren miasta powiększono przyłączając do niego okoliczne wsie, między innymi już w 1946 roku gminę Jedłownik.

W 1954 roku odbudowany Wodzisław został siedzibą władz utworzonego powiatu wodzisławskiego. Rozwój przemysłu węglowego spowodował gwałtowny rozwój budownictwa mieszkaniowego, powstały nowe osiedla, instytucje służące również sąsiednim gminom ziemi wodzisławskiej.

W Wodzisławiu Śląskim istnieje powstałe w 1966 r. Towarzystwo Miłośników Ziemi Wodzisławskiej, które zajmuje się promowaniem i popularyzacją regionu Ziemi Wodzisławskiej w szczególności jej historii,

śląskiego obyczaj i gwary.


1.2. Historia zamku w Jedłowniku



Teren dzisiejszego Domu Pomocy Społecznej prowadzonego przez siostry zakonne ze Zgromadzenia Sióstr Opatrzności Bożej w połowie XIX wieku był dworem - folwarkiem, który, jak wynika z analizy map pochodzących z tamtego okresu, przypominał dzisiejszą posiadłość. Plan budynku i kształt działki niemal dokładnie odpowiadają obecnemu założeniu przestrzennemu. Jedankże początki obecnego zamku w Jedłowniku to przełom XIX i XX wieku.

W XIX wieku właściciele wsi Jedłownik zmieniali się wielokrotnie. W roku 1899 bracia Bruno i Alfred Hirsch oraz ich zamężna siostra sprzedali majątek podporucznikowi rezerwy 2 pułku ułanów Gotfrydowi Hesse. Nowy właściciel na początku wieku XX (1901) wybudował na swoich ziemiach pałacyk, który otoczył utworzonym parkiem krajobrazowym. Jednakże Godfryd Hasse szybko sprzedał (już w 1908r.) cały swój majątek tajnemu radcy handlowemu z Berlina Fritzowi von Friedlander Fuld. Radca gospodarował na ziemi jedłownickiej jeszcze w okresie międzywojennym.

Od przyłączenia tej części Śląska do Macierzy „Rybnickie Gwarectwo Węglowe” aż do 1930 roku było w posiadaniu dóbr jedłownickich. Następnie przez półtora roku zarząd nad nimi przejęło po dokonaniu kupna Przedsiębiorstwo Osadnicze „Ślązak”. Teren rozparcelowano i planowano na nim wybudować osiedle mieszkaniowe. Jednakże realizację planów przerwała wojna. Dnia 17 lutego 1931 roku spółka przekazała patronat nad Zamkiem i przyległym terenem na rzecz Zarządu Kościelnego – parafii rzymsko – katolickiej w Jedłowniku.26 Zamek posiadał wtedy 20 pokoi i nowoczesne urządzenia.

Początkowo podjęto myśl, by przebudować pałacyk na kościół, ale inwestycja ta była zbyt kosztowna. Nie przyjęto również propozycji lekarza z Wodzisławia dr. Lucjana Mende wydzierżawienia budynku na urządzenie sanatorium. Rozpoczęto poszukiwania zgromadzenia zakonnego, które zajęłoby się tworzeniem i prowadzeniem „zakładu działalności dobroczynnej”. W roku 1933 oferta Zgromadzenia Sióstr Opatrzności Bożej z Lwowa została przyjęta przez Kurię Biskupią. Siostry chciały „realizować swój cel – ratować moralnie zaniedbane, upadłe dziewczęta i sprowadzać je do życia chrześcijańskiego”.27 Siostry podpisały 21 września 1933 umowę najmu z parafią rzymsko – katolicką w Jedłowniku reprezentowaną przez ks. Januszewicza – odtąd zamek był dzierżawiony przez Zgromadzenie Sióstr Opatrzności Bożej z Lwowa.28

W tym samym roku w październiku siostry objęły zamek przygotowując go na przyjęcie moralnie upadłych dziewcząt zgodnie z wytycznymi księdza biskupa Stanisława Adamskiego: „w diecezji katowickiej istnieje potrzeba domu dla moralnie upadłych dziewcząt, a założenie i kierowanie takiego domu przez Siostry Opatrzności ze Lwowa, wobec doświadczeń, które Zgromadzenie na tym polu ma, uważam za pożądane.”29 Pierwszą przełożoną domu została siostra Leonarda Gaczyńska, która objęła swój urząd 6 listopada 1933 roku.

Młoda i „niezaopatrzona” diecezja nie miała funduszy na pomoc materialną dla powstającego domu, jednakże biskup Adamski wyraził gotowość pertraktowania, w tych kwestiach z władzami wojewódzkimi.30 Rozmowy Biskupa z naczelnikiem Wydziału Opieki Społecznej w Katowicach – S. Hełmskim zaowocowały obietnicami wsparcia dla jedynego w województwie domu dla upadłych dziewcząt.31 Urząd Wojewódzki po zamieszkaniu dziewcząt w Zakładzie wypłacał siostrom dotacje na utrzymanie dziewcząt, niestety były one zbyt niskie.

Zakład wychowawczy, w którym od maja 1934 roku przebywały dziewczęta „skazane na przymusowe wychowanie” nosił imię św. Józefa. Obejmował swą opieką wychowanki od 14 do 21 lat.32

W październiku 1934 roku nastąpiła zmiana przełożonej i siostrę Leonardę Gaczyńską zastąpiła siostra Maria Polaczek.

Kuria Biskupia 12 maja 1936 roku przesłała dekret erekcyjny – od tego dnia siostry weszły w posiadanie własnej domowej kaplicy. Była ona dostępna zarówno dla sióstr, jak i mieszkających w Zakładzie dziewcząt – tu odbywały się msze święte, rekolekcje, nabożeństwa. Kapelanem domu i wspólnoty został ksiądz Bieżanowski33. W okresie międzywojennym siostry zamieszkujące zamek borykały się z dużymi problemami finansowymi, pracowały bez wynagrodzenia i urlopu.34 Świadczy o tym korespondencja ówczesnego biskupa Stanisława Adamskiego z Wojewodą Katowickim Michałem Grażyńskim z kwietnia 1938 roku.35 Równocześnie musiały stawić opór naciskom władz, które chciały obniżenia wieku przyjmowanych dziewcząt. Jednakże siostry kierując się dobrem wychowanek przebywających w Zakładzie, jak i możliwością ewentualnego złego wpływu na młodsze dziewczęta odmówiły36 – to również nie wpłynęło korzystnie na kondycję finansową Zakładu. Warunki bytowe pozostawiały dużo do życzenia, dlatego, by poszerzyć bazę lokalową w 1938 wybudowano budynek gospodarczy.

W chwili wybuchu drugiej wojny światowej w domu przebywało 50 dziewcząt, którymi zajmowało się 5 sióstr zakonnych.

Zakład został zlikwidowany 23. września 1940 roku, choć już wcześniej został on opuszczony zarówno przez dziewczęta (częściowo przewiezione do Domu Dziecka w Przemyślu) jak i przez pracujące tam siostry zakonne i kapelana domu księdza Bieżanowskiego. Władze okupacyjne zaadoptowały go początkowo na szpital polowy następnie dla przesiedleńców.37

Pałacyk nie został zniszczony w czasie działań wojennych. Wymagał co prawda remontu (powybijane szyby, zniszczone pomieszczenia i urządzenia), ale nie uległ on żadnym poważnym uszkodzeniom, dlatego po wojnie 23 sierpnia 1946 roku siostry ze Zgromadzenia Sióstr Opatrzności Bożej z Przemyśla odzyskały „swój zakład”38, w dużej mierze za przyczyną ks. Bieżanowskiego, który został Dyrektorem „Caritas”. Przygotowanie go do zamieszkania trwało rok, w dużej mierze dzięki funduszom otrzymanym od byłego kapelana zakładu – ks. Bieżanowskiego z ramienia „Caritas”.39

W czerwcu 1947 po wizytacji z Kuratorium z Katowic podjęto decyzję wykorzystania budynku do zorganizowania kolonii letnich dla dzieci z województwa katowickiego. W lipcu i sierpniu tego roku w Zameczku przebywało łącznie 120 dzieci (chłopców i dziewcząt).

W listopadzie 1947 roku skierowano do zakładu 3 mieszkanki przysłane przez Kuratorium Okręgu Szkolnego w Katowicach, w lutym 1948 kolejne 21 (z Bogucic i Częstochowy.)40 Siostry na nowo podjęły realizację zadań wyznaczonych przez założycielkę Zgromadzenia Matkę Antoninę Mirską.

Zakład wychowawczy dla dziewcząt w jedłownickim Zamku istniał do 1951 roku, kiedy to w ramach reorganizacji i odebrania zakonom znaczących placówek wychowawczych zmieniono profil działalności zakładu. W piśmie Kuratorium Okręgu Szkolnego w Katowicach poinformowano ówczesną przełożoną siostrę Bolesławę Wróblewską, że dotychczasowe wychowanki zostaną przeniesione do innych zakładów, a siostrom zostaną przekazane dziewczęta upośledzone. Była to decyzja podyktowana polityką państwa: ludźmi najbardziej odsuniętymi przez społeczeństwo miały się zająć zgromadzenia zakonne – zgodnie z istniejącymi tendencjami izolowania „odmieńców”, ukrywania zjawiska upośledzenia umysłowego.

W ten sposób od września 1951 roku datuje się istnienie domu dla dzieci specjalnej troski – którego pełna nazwa brzmiała: Zrzeszenie Katolików „Caritas” Zakład Specjalny dla Dzieci Niedorozwiniętych Umysłowo. Sytuacja ta była bardzo trudna dla pracujących w Domu sióstr nie znających specyfiki pracy z osobami o obniżonych możliwościach umysłowych i niepełnosprawnych ruchowo.

Dnia 24 września 1951 po tygodniu przygotowywań ośrodka na przyjęcie nowych wychowanek przywieziono 40 dzieci upośledzonych umysłowo w wieku od 4 do 13 lat.

Reorganizacja wymusiła przeprowadzenie remontów i inwestycji, a wśród nich między innymi: doprowadzenie ciepłej wody do łazienek (1955), instalację centralnego ogrzewania grawitacyjnego (1962), remont kapitalny – izolacje, posadzki, ściany działowe, okna, malowanie budynku (1964), wymianę parkanu (1969)41, rozbudowę o budynek socjalny, nowy budynek mieszkalny połączony z Zamkiem przewiązką (1975)42, kanalizację sanitarną (1989), instalację grzewczą gazową (1992)43. Kolejne remonty i zmiany wprowadzane w Zamku i parku otaczającym Dom wymuszane były stanem zdrowia przebywających w nim mieszkanek, stosunkiem społeczeństwa do osób upośledzonych (zwłaszcza w latach pięćdziesiątych, sześćdziesiątych i siedemdziesiątych), a po zmianie nastawienia do osób niepełnosprawnych wymogami standardów życia w domach opieki. W latach odrzucenia osób upośledzonych na margines społeczeństwa wszelkie prace remontowe, inwestycyjne i wpływające na poprawę warunków bytowych były bardzo trudne ze względu na politykę państwa, które nie było zainteresowane aktywizowaniem mieszkańców domów opieki, a utrzymywanie domów opieki i pomoc upośledzonym nie było priorytetowym zadaniem państwa.

Zmiany w sytuacji kraju i świadomości społeczeństwa odbiły się pozytywnie również na stosunku do osób niepełnosprawnych. Już pod koniec lat osiemdziesiątych można zauważyć zmiany w wymaganiach stawianych domom opieki.

Jednakże zasadnicze zmiany nastąpiły w Domu Opieki w Jedłowniku w latach dziewięćdziesiątych. Zakład „Caritas” w Jedłowniku wraz z innymi tego typu ośrodkami województwa katowickiego dnia 1 lipca 1991 roku został przejęty przez Wojewódzki Wydział Pomocy Społecznej w Katowicach przybierając nazwę Domu Pomocy Społecznej.

W marcu 1996 roku stał się własnością Zgromadzenia Sióstr Opatrzności Bożej.44 W takiej formie dom przetrwał do końca 1998, czyli do momentu administracyjnej reorganizacji. Od stycznia 1999 roku Dom Pomocy Społecznej w Jedłowniku funkcjonuje pod kierunkiem Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Wodzisławiu Śląskim, jako jednostka organizacyjna Starostwa Powiatowego, a jego dyrektorem i znaczącą częścią personelu są siostry zakonne ze Zgromadzenia Sióstr Opatrzności Bożej.

Obecnie pięciokondygnacyjny Dom Pomocy Społecznej mieszczący się w Zameczku położony jest w parku o powierzchni 1,99 hektara. W parku jest również działka rolno – ogrodnicza, urządzenia do zabaw: huśtawki, drabinki i poręcze. Znajdują się w nim również następujące budynki: budynek socjalno – gospodarczy połączony z Zamkiem przewiązką i budynek gospodarczy z garażem. W pobliżu Domu znajdują się kościół, sklepy, przystanek autobusowy i ośrodek zdrowia. Budynek jest dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych: zamontowano wyciągarkę schodową, podnośniki wannowe, podjazd przy wejściu głównym, oporęczowane korytarze i łazienki. Pokoje mieszkanek są dwu-, trzy-, cztero i dziesięcioosobowe. Przy pomieszczeniach każdej z grup znajduje się łazienka i toaleta, każda grupa ma swoją świetlicę, która jest też biblioteką, czytelnią i salą telewizyjną.

1 B. Cimała, Wypisy do dziejów Rybnika i Wodzisławia Śl., Instytut Śląski w Opolu, Opole 1985, s.108.

2 Tamże, s.15.

3 D. Białek, Dzieje parafii Jedłownik, Parafia Rzymskokatolicka M.B. Wszechpośredniczki Łask i św. Antoniego z Padwy, Wodzisław Śl. - Jedłownik 2002, s.44.

4 F. I. Henke, Kronika czyli opis topograficzno – historyczno – statystyczny miasta i Wolnego Mniejszego Państwa Stanowego Wodzisław na Górnym Śląsku, Towarzystwo Miłośników Ziemi Wodzisławskiej, Wodzisław 2001, s. 143.

5 B. Cimała, dz. cyt., s. 19.

6 D. Białek, dz. cyt., s. 46.

7 A. Wyczynek, Wodzisław Śląski, Ośrodek Promocji Ziemi Wodzisławskiej, Wodzisław 1998, s. 5.

8 B. Cimała, dz. cyt., s. 23.

9 D. Białek, dz. cyt., s. 33.

10 Musioł L. Jedłownik, gmina i parafia, Monografia historyczna, maszynopis, Katowice 1961, s. 22, 35.

11 K. Cichy, Ziemia Wodzisławska, „Herold Wodzisławski”, Wodzisław 1991, nr 8/s.2.

12 F. I. Henke, dz. cyt., s. 156.

13 W. Kurpisiewicz, Wodzisław Śląski '93, „Tekst” Bydgoszcz 1993, s.3.

14 D. Białek, dz. cyt., s. 47.

15 L.M. Kikowscy, Wodzisław Śląski, „Plejada” Warszawa 1998, s. 9.

16D. Białek, dz. cyt., s. 33.

17Tamże, s. 10.

18 Tamże, s. 34.

19Tamże, s. 62.

20 W. Sierakiewicz, Tak powstały nasze miasta W: Wypisy do dziejów Rybnika i Wodzisławia, red. B.Ciemała. Opole 1985, s.194 ; F.J. Henke, Kronika... dz.cyt., s.201.

21 B. Cimała, dz. cyt., s. 135.

22 F. I. Henke, dz. cyt., s. 195.

23Tamże, s. 201.

24 L. Musioł, dz. cyt., s.64

25 K. Mroczek, Popularny zarys dziejów Wodzisławia i Ziemi Wodzisławskiej na tle historii Śląska, T.M.W Wodzisław 2000, s.35.

26 Pismo umowy z dnia 17 lutego 1931 roku o zniesienie patronatu, w którym zamek z parkiem i ogrodem zostaje oddany kościołowi tytułem odprawy.

27 Kronika Sióstr Opatrzności Bożej w Jedłowniku, s.2.

28 Dokumentacja ze zbiorów własnych Domu Pomocy Społecznej w Wodzisławiu Śląskim.

29 Z listu biskupa Stanisława Adamskiego do Matki Laurencji Szwandrakówny. Katowice 12.08.1933.

30 Z listu biskupa Stanisława Adamskiego do Matki Laurencji Szwandrakówny. Katowice 12.08.1933.

31 Pismo Wojewody Katowickiego Michała Grażyńskiego do Kurii Diecezjalnej. Katowice 04.10.1933.

32 Z listu Biskupa Stanisława Adamskiego do Wojewody Katowickiego Michała Grażyńskiego.

33 L.Musioł, dz. cyt., s.125.

34Z listu siostry Marii Poloczek do biskupa Stanisława Adamskiego Jedłownik 14.03.1938

35Archiwum Archidjecezjalne Katowice: Korespondencja do Sióstr Opatrzności Bożej, 19.

36 Z listu Biskupa Stanisława Adamskiego do Wojewody Katowickiego Michała Grażyńskiego.

37 D. Białek, dz. cyt., s. 116, L. Musioł, dz. cyt., s.122-123.

38 L.Musioł dz. cyt., s.125.

39 Kronika Domu Sióstr Opatrzności Bożej w Jedłowniku, s.3.

40 Kronika Domu Sióstr Opatrzności Bożej w Jedłowniku, s.3

41 Archiwum Zakładu. Projekt typowy ogrodzenia terenu posesji Zrzeszenia Katolików „Caritas” Zakład Specjalny dla Dzieci 16.06.1969r.

42 Archiwum Zakładu. Kosztorys szczegółowy na roboty ogólne, budowlano – montażowe Aleksander Popiel

43 Archiwum Zakładu. Dokumentacja techniczna; analiza techniczno – ekonomiczna celowości gazowego ogrzewania budynku specjalnego dla dzieci w Wodzisławiu - Jedłowniku.

44 Decyzja Wojewody Katowickiego z dnia 5 marca 1996 roku w sprawie przekazania domu zakonnego i obiektów towarzyszących wraz z działką na własność Zgromadzeniu Sióstr Opatrzności Bożej w Przemyślu